Üç qatlı geyim sistemi əsrlər boyu kəşfiyyatçılar, ovçular və soyuq bölgələrdə yaşayan xalqlar tərəfindən istifadə edilmişdir. Eskimosların belə bir sözü var: “Tərləmək ölüm deməkdir”. Soyuq havada tərləyəndə paltarımız islanır. Yaş paltarların bədən istiliyimizi sürətlə aşağı salacağı üçün hipotermiya və donma kimi ölümlə nəticələnə biləcək hadisələr baş verə bilər. Bu vəziyyətin qarşısını almaq və tarazlıqda saxlamaq üçün çox sadə geyim qaydaları var.

Əslində tərləmənin heç bir pis tərəfi yoxdur. Bədən istiliyinin artması ilə tər vəziləri daha çox işləyir və bədənin istilik tarazlığı tərləmə, sonra tərin buxarlanması ilə təmin edilir. Tərləmənin digər bir faydası isə insan orqanizmində olan sidik cövhəri, sidik turşusu, duz və digər zərərli maddələrin tərləmə yolu ilə xaric olmasıdır. Beləliklə, tər vəziləri böyrək kimi işləyir, qanın təmizlənməsinə kömək edir.

Üç qatlı geyim sistemi tərləmə zamanı əhəmiyyətli olur. Bədəndən ifraz olunan tər paltarın içindən keçib buxar şəklində havaya buraxıla bilirsə, deməli, düzgün geyinmişik. Yanlış geyinsək bədənimizdən ifraz olunan tər alt paltarımızın islanmasına səbəb olar. Yaş çamaşırlar və paltarlar quru paltarlara nisbətən 20 dəfə çox istilik itkisinə səbəb olur ki, bu da çətin təbii şəraitdə hipotermiya və donma kimi nəticələrə səbəb ola bilər.

Üç təbəqənin hər biri düzgün şəkildə geyinilməlidir. Əgər daxili təbəqə, yəni dərimizlə birbaşa təmasda olan alt paltarı düzgün seçilməsə, məsələn, pambıq paltarlara üstünlük verilsə, bədənimizdən ayrılan tər birinci təbəqədə intensiv şəkildə yığılacaq, o zaman yaş və tərin orta və yuxarı təbəqələrdən buxarlanmasının qarşısını alır. Belə hallarda hətta ən bahalı Gore-tex gödəkçəsi də işləməyəcəkdir.

Eyni şəkildə tərin çıxmasına imkan verməyən keyfiyyətsiz xarici təbəqə gödəkçəsi geyinilsə, tər yenidən bədəninizdən çıxmaz. Daxili və orta təbəqələr nə qədər yaxşı olsa da, yığılmış tər buxarı sizin islanmağınıza səbəb olacaqdır.

Açıq havada idman edərkən heç vaxt tərləmə və pis qoxunun qarşısını alan kosmetik vasitələrdən istifadə etməyin. Bu növ məhsullar tər vəzilərinin ağzının bağlanmasına və buna görə də iltihaba səbəb olur.

Yuxarıda yazdığımız qaydalar yay, qışda dağçılıq və təbiət idmanlarının bütün növləri ilə maraqlanan idmançılarımız üçün keçərlidir.

Qat-qat geyim qaydası:

Qat-qat geyimi daha yaxşı başa düşmək üçün hər təbəqənin funksiyasını bilmək lazımdır.

• Daxili qat (Termal Astar): Nəm ötürməsini təmin edən qatdır.

• Orta qat: İstilik izolyasiyasını həyata keçirən qatdır.

• Xarici qat: Yağış və küləkdən qoruma təmin edən xarici qatdır.

Daxili qat:

Dərimizlə birbaşa təmasda olan təbəqədir. Gündəlik həyatda geyindiyimiz alt paltarlarımız da bir növ daxili təbəqədir. Gündəlik həyatımızda istifadə etdiyimiz pambıq və digər təbii lifli alt paltarları təri tez çəkdiyi üçün rahatlıq və gigiyena təmin edir. Bu tip təbii liflər təbiətdə, xüsusən də sərt hava şəraitində geyildikdə bəzi problemlər yaranır. Pambıq təri tez özünə çəkir, onu liflər arasında saxlayar və quruması üçün vaxt lazımdır. Tərin üst qata keçməsinin və buxar şəklində bədəndən atılmasının qarşısını alır. Bu səbəbdən təbiətdə pambıq paltarlardan istifadə etməmək lazımdır. Sintetik parçalar bu baxımdan ən uğurlu parçalardır.

İçlik -birinici qat: Nəmi bədəndən ikinci qata ötürər.

Daxili qatda istifadə edilən sintetik parçalar:

Polipropilen parçalar: Onlar çox tər saxlamırlar. Onlar daxili təbəqə üçün uyğun parçalardır. Mənfi xüsusiyyəti pis qoxu və qaşınma verməsidir.

Polyester parçalar: Onlar çox tər tutmur. Onlar daxili təbəqə üçün ən uyğun parçalardır. Qaşıntı və ya pis qoxu kimi mənfi təsirləri yoxdur. Termal alt paltar təri yaxşı ötürən yüksək keyfiyyətli daxili təbəqə paltarıdır.

Orta qat:

Daxili qat ilə xarici qat arasına yerləşən bütün geyimlərə orta qat deyilir. Bu qatda biz sintetik parçalara üstünlük verməliyik. Neçə qat paltar ilə orta təbəqə yaradacağımız tamamilə ətraf mühit şəraiti və ediləcək fəaliyyətin çətinlik səviyyəsi ilə müəyyən edilir. Soyuq qış günündə alçaq hündürlüklərdə bir günlük gəzintilər üçün yetərli ola bilər, yüksək hündürlüklərdə bir neçə günlük dırmanma fəaliyyəti üçün bir neçə qat geyinmək lazım ola bilər. İncə parçalara üstünlük verilməlidir. Güclü fəaliyyət zamanı, soyuq hiss etdiyiniz zaman təbəqələri artıra və ya çox isti hiss etdiyiniz zaman onları azalda bilərsiniz.

Orta qat: Bədən istiliyini qoruyur.

Orta qatların əsas növləri:

Polar: Parçalar yüngül, orta və ağır çəkili növlərdə mövcuddur. Polar parça nəmlənərsə isinər və isindikcə çox tez quruyar. Həm də yaxşı nəfəs alır, buna görə də içəridə həddindən artıq istiləşmə şansını azaldır.

Nəfəs alma qabiliyyəti yaxşı bir xüsusiyyət olsa da, küləyin nüfuz etməsi qaçınılmazdır. Odur ki, əgər siz yalnız polar orta qat geyinəcəksinizsə, sizdə qabıqlı təbəqə paltarı olmalıdır.

Qaz tükü: Asanlıqla qatlana bildiyi üçün çox sıxıla bilər. Onlar yüngüldür, lakin yüngül olmaqla müqayisədə hər hansı digər izolyasiya materialından daha çox istilik təmin edir. Qaz tükünün məhsuldarlığı doldurma gücü ilə ölçülür (450-dən 900-ə qədər). Xarici təbəqə ilə geyinildikdə, suya və küləyə qarşı müqavimətə bir qədər töhfə verirlər. Mənfi cəhəti odur ki, onlar nəm olduqda izolyasiya güclərini itirirlər.

Sintetik izolyasiyalı gödəkçələr: Sintetik izolyasiyalar hər il qaz tükü standartlarında izolyasiya effektivliyinə yaxınlaşır. Qaz tükü qədər sıxıla bilməsələr də, istilik izolyasiyası baxımından eyni keyfiyyətə nail olan modellər var. İslaq və ya nəm olduqda izolyasiya qabiliyyətini qoruya bilmələri də üstünlükdür.

Xarici qat: yağış və küləkdən qorunma

Hərəkət edən hava bədənin dayanan havaya müqayisədə daha çox istilik itirməsinə səbəb olur. -15 dərəcə istilikdə sürəti 40 km/saat külək əsən dağda -27 dərəcə hiss edəcəksiniz, paltarınız nəm olsa, istiliyi 20 dəfə tez itirəcəksiniz. Xarici qat sizi külək və yağış kimi xarici faktorlardan qoruyan və tez istilik itirməyinizə mane olan bir maneədir. Dağda sağ qalmağın açarı quru qalmaqdır.

Gore-tex və Event nəfəs ala bilən parçanın istifadə olunduğu xarici təbəqə gödəkçələr və şalvarlar ilə bədəndə əmələ gələn tər buxarı xaric edilə bilər. Bu növ məhsullar həm də yağış və küləkdən qoruyur. Nəfəs ala bilən üst qat paltar geyinməsəniz, hətta ən yaxşı daxili və orta qat paltarları geyinsəniz belə, tər içində boğulmaqdan başqa çarəniz olmayacaq.

Xüsusi olaraq 5000 metr və daha yüksək hündürlüyə dırmanmaq üçün hazırlanmış, izolyasiya materialı kimi qaz tükləri ilə doldurulmuş, nəfəs alma və su keçirməyən Goretex membranlarından istifadə edilən xüsusi xarici təbəqə geyimləri var.

8000 metr yüksəkliyə qalxmaq üçün bəzi firmalar tərəfindən hazırlanmış yüksək səviyyəli qaz tükü ilə doldurulmuş xarici qat geyimləri var.

Qaz tükü ilə doldurulmuş xarici qat geyimlər çox yaxşı izolyasiya təmin edir. Onlar həmçinin yüngüldür və qablaşdırıldıqda az yer tuturlar. Baha olması ilə yanaşı, onların ən böyük mənfi cəhəti nəm olduqda izolyasiya xüsusiyyətlərini itirmələridir. Qaz tükü ilə doldurulmuş bahalı materiallarda gore-tex membrandan istifadə etməklə islanmanın qarşısı alınır.

Digər daxili və xarici qat geyimlər:

Ayaqqabı, corab, əlcək, papaq və əlcək kimi materiallar yuxarıda təsvir edilən qatları tamamlayır. Bu materiallar həm də nəfəs almalı və içəridə tər tutmamalıdır.

Soyuq, yağışlı və isti havalar üçün qat-qat geyim nümunələri:

Müəyyən hava şəraiti üçün necə geyinmək lazım olduğuna dair tez-tez suallar verilir. Yalnız havaya əsaslanan tövsiyələrə əlavə olaraq, səy səviyyəsi və şəxsi maddələr mübadiləsi kimi vacib aspektləri də nəzərə almalısınız. Aşağıdakı nümunələr, xüsusilə isti və ya soyuqda qaçmadan orta yarım günlük gəzintiyə çıxan insanlar üçündir:

Soyuq hava qat:

Orta qalınlıq polyester üst və alt içlik, sintetik izolyasiya edilmiş gödəkcələr, orta qalınlıqla polar gödəkcə, suya davamlı / nəfəs alan yağmurluq və çöl şəraitində geyinilən şalvar.

Yağışlı hava qatları (soyuq hava):

Yüngül polyester üst və alt paltarları, yüngül polar gödəkcə, sintetik yürüyüş şalvarları. Yüngül suya davamlı/nəfəs ala bilən yağış paltarı (bol miqdarda havalandırma ilə).

İsti hava qatları:

Polyester alt paltarı və qısaqol sintetik köynək, şort ola bilən neylon yürüyüş şalvarları, yüngül külək qoruyucusu.

Yuxarıdakı təbəqələr üçün həqiqətən onlarla alternativ və seçim vardır. Hara getdiyiniz, nə etdiyiniz və büdcəniz üçün ən uyğun olan seçimlərlə getməkdir.

Şərtlər dəyişdikcə qatları tənzimləmək üçün vaxt ayırmağınız da vacibdir. Yağış və külək dayanarsa, xarici qatı çıxarın. Və ya yalnız daxili və xarici geyim ilə gəzinti sizi isitmirsə, orta geyim əlavə edin. Gəzinti zamanı dayandığınız zaman üşüməmək üçün hər istirahət fasiləsində orta qat və ya üst qat paltarınızı geyinin.